دانه ها

دانه چیست؟

دانه قسمت بسیار کوچک گیاه است. گیاه جدید از دانه به وجود می آید. دانه پوشش سفت و محکمی دارد که از آن محافظت میکند. اگر نخود یا لوبیا و یا تخم گلی را کاشته باشید، دیده اید که پس از مدتی گیاهی از آن رشد میکند. پس دانه مهمترین قسمت گیاه است، زیرا گیاه از طریق دانه تولید مثل میکند و تکثیرمیشود.بسیاری از گیاهان جدید از دانه ها می رویند .هر گیاه دانه مخصوص به خود را تولید میکند. دانه ها به روشهای مختلف از گیاهان جدا میشوند تا برای رشد کردن نقطه ای را بیابند. یک گیاه تازه از مواد غذایی درون دانه تغذیه میکند. سپس هنگامیکه برگها رشد کردند و مواد غذایی گیاه را تامین نمودند، دانه خشک و پژمرده میشود.

شکل و اندازه دانه ها

شکل و اندازه دانه ها یکسان نیستند، هر گیاهی دانه خاص خود را تولید میکند. بعضی از دانه ها کروی هستند و بعضی به شکل تخم مرغ، گروهی دیگر از آنها سه گوشند. بعضی دیگر باریک و درازند و برخی به شکل و اندازه یک عدس هستند. حتی رنگ دانه ها نیز تفاوت زیادی با هم دارند. کافی است به حبوباتی که در خانه دارید توجه کنید میبینید که رنگ دانه ها ممکن است ساده یکدست ، خالدار، راه راه یا سیاه و سفید باشد، همینطور اندازه و وزن دانه ها نیز متفاوت است.

موارد استفاده از دانه ها

دانه ها استفاده زیادی برای ما دارند. آنها بخشی از غذای ما و جانوران را تشکیل می دهند و علاوه بر آن مصارف صنعتی فراوان نیز دارند.از بعضی از دانه ها پارچه تهیه میکنیم، و بسیاری از
سموم حشره کش و خیلی از عصاره های طبیعی را نیز از آنها به دست می آوریم. بسیاری از دانه ها مصرف طبیعی دارند، و خلاصه آن که بشربرای نیازهای روزمره اش چنان به دانه ها وابسته است که یقینا زندگی بدون آنها برایش ممکن نیست.

قسمت های اصلی دانه

بچه های عزیز هر دانه ای را با هر اندازه و شکل و رنگی که داشته باشد، وقتی برش داده و خوب نگاه میکنیم ، میبینیم که معمولا ازسه قسمت اصلی تشکیل شده است.

اول:پوسته خارجی است که وظیفه اش حفاظت از دانه است و معمولا سخت و محکم میباشد( سختی و محکم بودن این پوسته را هنگام شکستن تخمه هندوانه و یا زرد آلو حتما دید ه اید).

دوم:قسمت ذخیره ای که خود دانه است، یعنی همان قسمتی که مورد استفاده غذایی ما قرار میگیرد،آنچه به عنوان فندق، پسته و نخودچی میخوریم، همان قسمت ذخیره ای دانه است.

سوم: گیاهک است که به آن جنین گیاه هم گفته میشود یعنی قسمت بارور دانه است و همین قسمت است که پس از کاشتن گیاه رشد میکند و گیاه جدیدی را به وجود می آورد. این قسمت کوچک است و چون داخل پوسته است دیده نمیشود.

بچه های عزیز، شما حتما قبل از فرا رسیدن نوروز سبزه کاشته اید، و توجه کرده اید که پس از مدتی که دانه های گندم یا عدس را خیس میکنید ریشه ای کوچک و ساقه ای با برگ های خیلی کوچک از آن رشد میکند. این قسمتها از همان گیاهک به وجود می آیند.

مراحل رشد دانه و شرایط لازم برای آن

بچه های گل به خاطر دارید آخرین باری که دانه یک گل و یا سبزی را کاشتید چه کردید؟ بله درسته، به آن آب دادید. این کار را مرتب انجام دادید تا اینکه پس از مدتی برگ و ساقه کوچک سبز رنگی از خاک بیرون زد. میدانید چرا به دانه ها آب میدهید و سعی میکنید خاک اطراف آن را مرطوب نگه دارید؟
آبی که به گیاه میدهیم از راه پوست جذب قسمت ذخیره ای دانه میشود و قسمت سخت دانه را نرم میکند.گیاهک دانه در این صورت فعال شده و به سرعت شروع به رشد میکند. بچه های عزیز ریشه در آغاز زندگی گیاه، سریعتراز ساقه و برگ رشد میکند، چون گیاه نیاز به محکم شدن در خاک دارد بنابراین مقدار بیشتری هم آب جذب میکند،که کم کم باعث رشد ساقه و گیاه نیز میشود.

اما آب تنها چیزی نیست که دانه برای رشد خود لازم دارد بلکه برای اینکه گیاه حاصل از دانه بتواند به زندگی خود ادامه دهد و بیشتر رشد کند احتیاج به نور کافی و مناسب خورشید و خاک مناسب دارد.

سفر دانه ها

حتما تا به حال متوجه شده اید که درباغچه منزلتان ویا در گلدان کنار پنجره، گیاهانی روییده اند که کسی آنها را نکاشته است،و نیز بارها دیده اید که در شکاف دیوارها لبه پشت بامها یا حتی در دور دست ترین نقاط کوهستان درخت یا بوته های مختلفی رشد کرده اند.

کمی که فکر میکنیم میفهمیم که باید دانه آنها به طریقی به این نقاط رسیده باشند دانه از هنگامیکه که به وجود میآید تا هنگامیکه در خاک مینشیند سفری را طی میکند.

انتشار دانه ها در اثر ترکیدن میوه ها

میوه بسیاری از گیاهان پس ازآن که دانه هایشان رسید می ترکد، و به این طریق دانه های آن ها به اطراف منتشر میشوند. اما دانه ها فقط از این طریق نمیتوانند منتشر شوند چون تمام نقاط دارای شرایط مناسب برای رشد گیاه نیست.

انتشار دانه ها از طریق با د

پچه های عزیز دیدیم که دانه هایی که در اثر ترکیدن میوه منشر میشوند نمیتوانند به طور وسیع پراکنده شوند. اما گیاهانی هستند که دانه های آنها میتوانند تا صدها کیلومتر همراه باد حرکت کنند و در مناطقدور رشد و تولید مثل کنند.دانه ای میتواند مسافت زیادی را برود که وزنش کم باشد. به عبارتی باید ساختمانی مثل قاصدک داشته داشته باشد.یعنی باید به طور کلی سبک بوده تا بتواند مدت زیادی در هوا جابجا شود.مثل دانه های درختان زبان کنجشگ، کاج، نارون ، افرا، قاصدک و ....

انتشار دانه ها با آب

تعدادی از دانه هایی که به کمک باد منتشر میشوند میتوانند به وسیله جریان آب نهرها ،جویبارها، و رودخانه ها هم منتقل شوند. بعضی از گیاهان که دارا یبال هستند که سطح آنها نسبت به وزنشان زیاد است ، به علت همین سبکی میتوانند با شناور شدن بر روی آب مسافت زیادی را طی کنند این گیاهان مثل افرا،کاج،نارون، زبان گنجشک و ... میباشند. دانه ی بیشتر گیاهانی که در کنار جویبار ها و رودخانه ها رشد میکنند، قابلیت شناور شدن بر روی آب را دارند و بدین طریق به سرزمینهای دیگر میرسند و نسل خود را زیاد میکنند.

گیاهانی که در ساحل دریا و حاشیه جزیره های مختلف رشد میکنند، دانه های خود را پس از رسیدن در ساحل دریا می اندازند، این دانه ها کم کم مثلا از طریق جزر و مد به دریا راه یافته، توسط امواج و جریان های دریایی مسافت زیادی را طی میکنند و به سرزمین ها و جزایر دیگر میرسند و در ساحل آن سرزمین ها و جزایر رشد میکنند.گیاهانی مثل بارهنگ آبی، دانه نارگیل و ... را م

یتوان نام برد.

انتشاردانه ها توسط حیوانات

بچه های عزیز، تقریبا تمام حیوانات نیز به نحوی در منتشر کردن دانه ها نقش دارند. حلزون ها، کرم های خاکی، حتی بعضی از ماهی های شیرین، لاک پشتها، تمساح ها و پستاندارانی چون خفاش ها نیز به شیوه های مختلف در این امر دخالت دارند.

دانه ی گیاهانی که توسط حیوانات انتشار پیدا میکنند باید دارای خار، قلاب، چنگک، مو، تیغ و یا ماده ی چسبنده ای باشد که وقتی حیوانات در حین عبور از میان گیاهان مختلف با آنها تماس پیدا میکنند، به مو و پشم آنها بچسبد، و آن ها نیز با حرکت خود آن دانه ها را به سرزمین های دیگر در کیلومتر ها دورتر ببرند. زمانیکه این حیوانات به استراحت بر روی زمین میپردازند، این گونه دانه ها را روی خاک باقی میگذارند.به این ترتیب بعضی دانه ها مثل همیشه بهار، بیخ شب بو و .... به مسافت های بسیارطولانی در سطح کره ی زمین انتقال می یابند.

ما انسانها نیز بارها شده است که وقتی در میان علفزارها و مکان های پر گل و گیاه عبور میکنیم دانه ها و سنبله های گیاهان مختلف به جورابها، شلوار و حتی پیراهنمان چسبیده اند. به این ترتیب لباس ما گاهی اوقات مانند پوست و پشم جانوران عمل میکنند.

اما در این میان انتشار دانه ها توسط پرندگان نیز صورت میگیرد. دانه ها کمتر از طریق چسبیدن به پر پرندگان منتشر میشوند ، پرندگان بیشتر از طریق تغذیه خود، دانه ها را منتشر میکنند. ساده ترین شکل انتشار دانه توسط پرندگان از طریق افتادن دانه از دهان آنهاست. پرندگان بیشتر در حین حمل دانه ، هنگامیکه میخواهند آن را به آشیانه خود ببرند به خاطر سنگینی یا به هر دلیل دیگردانه از دهان آنها می افتد. چنانچه این دانه ها در محل مناسبی بیافتد، رشدکرده و گیاه جدیدی را به وجود می آورد.

http://parks.tehran.ir/Default.aspx?tabid=41:منبع

نظرات شما عزیزان:

برچسب‌ها:

تاريخ : جمعه 30 آبان 1393برچسب:,

| 19:59 | نویسنده : زهرا قرقانی |

.: Weblog Themes By SlideTheme :.